Visuele beperking, maar culinaire creativiteit: de keuken in met Tineke en Jack

Tineke van den Brandt (59) en Jack Willems (58) laten niets hun liefde voor koken in de weg staan. Zéker hun visuele beperking niet. In gesprek met Koninklijke Visio vertellen de kookliefhebbers over hun uitdagingen en creativiteit in de keuken. 

Tineke experimenteert ondanks visuele beperking graag in de keuken

Tineke lijdt aan een erfelijke vorm van de oogziekte juveniele macula degeneratie. 
De afgelopen tien jaar ging haar zicht in een rap tempo achteruit. Het schommelt nu rond de 15 procent. “Ik mis stukken in mijn gezichtsveld en zie blinde vlekken.”

Ondanks deze tegenslag, heeft haar visuele beperking Tineke nooit weerhouden om te experimenteren in de keuken. "Integendeel: ik ben júist steeds meer op zoek gegaan naar hoe het efficiënter kan”, aldus de kookliefhebber. “Bonen klaarmaken kost mij bijvoorbeeld veel tijd en energie. Dus maak ik meteen een kilo en gebruik ik een deel voor een volgend recept.”

Het vertrouwen in de keuken terugwinnen

Jack verloor in 2019 abrupt een groot deel van zijn zicht door netvliesloslatingen. “Mijn beeld is nu onscherp en vertekend. Ik zie nog zo’n 5 procent.” Hoewel Jack voorheen altijd graag kookte, was hij in deze periode een tijdje niet meer in de keuken te vinden. “Mijn zichtverlies viel me zwaar. Het hoefde voor mij allemaal even niet meer.” 

Tijdens een kooktraining van Visio maakte hij kennis met de Airfryer. Hij was meteen fan. “Het was een openbaring. Vooral voor kleine dingen is het echt heel handig.” Hij kreeg het plezier in de keuken langzaam terug. “Ik begon met pindarotsjes en bonbons maken, samen met mijn vrouw.” 

Daarna pakte hij met eenvoudige recepten het zelfstandig koken weer op. “Op gegeven moment durfde ik het weer aan. Ik besefte me dat het niet erg is als ik een beetje knoei of als het een keer misgaat.” Zijn advies aan anderen is om makkelijk te beginnen. “Maak het niet te moeilijk voor jezelf en doe vooral wat je al goed kent. Zo maak ik bijvoorbeeld veel stamppot, gehaktballen en groentesoep.”

Hulpmiddelen voor een toegankelijke keuken

Tineke gebruikt niet veel hulpmiddelen in de keuken, maar haar iPhone is haar steun en toeverlaat. “Mijn telefoon is eigenlijk een paar ogen voor mij.” Ze maakt vooral veel gebruik van de inzoomfunctie. Om de houdbaarheidsdatum en instructies te lezen, maar ook om de oven te bedienen. 

“Als ik een leuk recept zie dan maak ik er een foto van en laat ik het voorlezen op mijn telefoon.” Ook kijkt ze graag naar kookzenders als 24Kitchen en haalt ze inspiratie uit het foodmagazine “Delicious”, waar ze een abonnement op heeft via Passend Lezen. “Er zijn nog veel meer auditieve mogelijkheden, zo luister ik ook naar recepten via podcasts.”

Daarnaast gebruikt Tineke een leesvergroter en heeft ze aangepaste verlichting in de keuken. Daarvoor schakelde ze een aantal jaar geleden de hulp van Visio in. “Toen het even echt niet meer ging heb ik een low vision-onderzoek bij Visio gedaan.” Dit leidde tot praktische oplossingen, zoals het implementeren van een lichtplan in huis en het vermijden van reflecterende oppervlakken in de keuken, waaronder het bewust kiezen van een niet-roestvrij stalen aanrechtblad.

Jack heeft zijn keukengerei op creatieve wijze toegankelijk gemaakt. Zo plakte hij felgekleurde stickers op zijn oven, om deze gemakkelijker te kunnen bedienen. “Bij de Airfryer staat één keer klikken voor tien seconden, dat is dus een kwestie van goed tellen.” Zijn loep gebruikt hij om te lezen hoe lang hij iets moet koken. 

Koken op gevoel

Zowel Jack als Tineke koken veel op gevoel. “Dat deed ik eigenlijk altijd al, ook voordat ik slechtziend werd. Proeven is wel nóg belangrijker geworden tijdens het koken”, aldus Jack. . 

Koken dient als ontspanning voor Tineke. “Je kunt mij ‘s nachts echt wakker maken om een pan soep te maken. Het is bijna meditatief, je bent echt in het moment bezig om iets lekkers klaar te maken. Mijn man zegt weleens: jij denkt gewoon in koken. Als ik een paar losse ingrediënten in de koelkast heb liggen, zie ik er direct een receptje in. Zo ga ik na ons gesprek een frittata maken voor de lunch."

Jack was vroeger barkeeper en zijn specialiteit in de keuken is dan ook: cocktails shaken. “Ik heb weleens een workshop gedaan met lotgenoten. Ik kan het nog best wel goed. Mijn favoriete cocktail is een Long Island Iced Tea. Mijn vrouw is gek op een variant op de Piña Colada, bestaande uit Baileys gemixt met banaan.”

Uiteten gaan 

Tineke en Jack gaan allebei graag uiteten. Jack houdt geen rekening met toegankelijkheid bij zijn restaurantkeuze. “Ik ben daar helemaal niet mee bezig. Wel heb ik altijd mijn taststok bij me. In het begin wilde ik dat niet, maar op die manier houden mensen meer rekening met je.”

“Ik vind uiteten gaan heel leuk, maar ook best lastig”, deelt Tineke. Ze zit in een restaurant graag aan het raam of onder een felle lamp, om zowel de menukaart als haar bord goed te kunnen zien. “Een donker bord met donker eten, dat is rampzalig. Dan snijd ik maar wat en denk ik: heb ik nou een aardappel, of een stukje vlees op mijn vork? Laatst aten we Surinaams en beet ik vol in een madam Jeanette die ik niet had gezien. Dan mopper ik wel even op mezelf”, vertelt Tineke lachend. 

Focussen op wat wél kan

Tineke en Jack stralen beiden kracht uit met hun positieve mindset. “Ik haal zelf ook inspiratie uit andere mensen met een beperking”, aldus Tineke. “Je kunt zoveel nog wel. Dat is altijd mijn insteek geweest en ik ben blij dat ik er zo insta. Ik hoop een klein beetje te kunnen inspireren.” 

Daar is Jack het mee eens: “Natuurlijk kan je sommige dingen niet, maar je kan ook nog heel veel wel. Zo kan ik misschien niet meer autorijden of zelfstandig fietsen, maar ik kan wel lekker op pad met mijn vrouw en onze driewieltandem. Die nemen we achterop de auto mee tijdens vakanties en heeft op die manier al heel Europa gezien.”

Begeleiding in de keuken

In dit artikel en op Visio Kennisportaal vindt u handige tips om zelfstandig in de keuken aan de slag te gaan. Wilt u dit liever onder deskundige begeleiding leren? De ergotherapeuten van Koninklijke Visio helpen u op professionele wijze met tips en praktische adviezen. Dit kan individueel bij u thuis of tijdens een groepstraining op een Visio-locatie. Meer weten? Neem dan contact op met de Visio-locatie in uw regio en informeer naar de mogelijkheden.