Mirjam Baas, aandachtsfunctionaris muziek bij Koninklijke Visio en Ruud Oomen, een gepensioneerde met maculadegeneratie (MD), delen hun inzichten over het maken van muziek voor mensen met verminderd zicht. Voor veel mensen met een visuele beperking is muziek waardevol, niet alleen om naar te luisteren, maar ook als creatieve uitlaatklep en een manier om het gehoor te trainen. Dat is een belangrijk zintuig bij minder gezichtsvermogen.
Uitdagingen
Toen het zicht van Visio-cliënt Ruud Oomen verslechterde, voelde Ruud frustratie en verlies van oriëntatie. Ondanks de uitdagingen die maculadegeneratie met zich meebrengt, heeft Ruud zijn passie voor muziek behouden. Hij speelde ooit saxofoon en koos later voor de klarinet, wat nieuwe muzikale deuren opende. Verwezen naar Mirjam, ontdekte Ruud mogelijkheden om muziek te blijven spelen met behulp van het programma forScore op zijn iPad, hoewel dit bij toenemend zichtverlies uitdagender werd.
Krachtig communicatiemiddel
In haar rol bij Revalidatie & Advies staat Mirjam centraal in het begeleiden van mensen die slechtziend zijn geworden en toch de vreugde van muziek willen ervaren. Mirjam benadrukt dat muziek naast een beleving ook een krachtig communicatiemiddel kan zijn waardoor contact met anderen kan verbeteren. Ze erkent echter ook dat het aanpassen van bladmuziek geen “one-size-fits-all”-oplossing heeft. Daarbij is het de uitdaging om de muziek waar mogelijk zichtbaar te maken. Ook de bladmuziek hoorbaar maken kan een goede oplossing bieden. Hierbij gaat het niet alleen om het bespelen van het instrument of zingen, maar ook om het leren lezen van de bladmuziek op een manier die past bij de individuele behoeften en luistergewoonten.
Geen totale oplossing
Mirjam en Ruud hebben verschillende aanpassingsmogelijkheden besproken. In dit soort gesprekken tempert Mirjam vaak wel de verwachtingen aangezien er meestal geen totale oplossing is. Het vergroten van bladmuziek is een optie, maar goede verlichting is hierbij essentieel. Daarnaast zijn er apps zoals "forScore" voor iPad en "mobile sheet" voor Android, hoewel technische ondersteuning soms nodig is.
Auditieve methode
Mirjam benoemt ook de auditieve methode, waarbij een klankvoorbeeld van een geheel muziekstuk wordt genomen en daarna in korte (behapbare) stukjes wordt aangeboden. Dat kan vooral nuttig zijn met ondersteuning van een muziekleraar of een muzikaal maatje. Bij de auditieve methode ligt de nadruk op het leren spelen door te luisteren. Mensen die met bladmuziek zijn opgegroeid, kunnen weerstand voelen maar het kan ook voldoening geven zijn om zonder visuele hulp te spelen. Het leren luisteren door analyse van logische verbanden en patronen en herhaling van delen kan meer vertrouwen op het gehoor geven en helpen bij het instuderen van muziek. Zo wordt een diepere band met de muziek mogelijk.
Letternotatie
Als aanvulling op bestaande methoden heeft Visio de letternotatie ontwikkeld. Daarbij worden notennamen naast elkaar uitgeschreven voor vereenvoudigde leesbaarheid. Hoewel niet voor iedereen geschikt, illustreert dit de aanhoudende zoektocht naar innovatieve benaderingen.
Ruud heeft ervaren dat een voetpedaal verbonden met de iPad via bluetooth, de situatie verbetert, hoewel niet ideaal vanwege enige vertraging. Hij kon het voetpedaal uitproberen bij Visio in Amsterdam wat aantoont hoe individuele aanpassingen en technologie kunnen bijdragen aan het behoud van muzikale passies, zelfs met verminderd zicht.
Meer informatie op Visio Kennisportaal
Visio hield onlangs een webinar over muziek maken als je slechtziend of blind bent. Deze staat op het Visio Kennisportaal. Vanaf deze pagina staan er ook linkjes naar bovengenoemde methodes en apps zoals forScore en de auditieve methode. U vindt de links hieronder.
- Slechtziend of blind muziek maken (webinar)
- Bladmuziek vergroten met large print music
- Bladmuziek vergroten op iPad met forScore (video)