Onderzoek naar tastontwikkeling van blinde kinderen
Voor haar promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit Nijmegen onderzocht Ans Withagen de tastontwikkeling van kinderen die vanaf de geboorte blind zijn. De onderzoeksvragen van dit proefschrift zijn:
- In welke mate beheersen blind geboren kinderen de voorwaarden om adequaat tactiel te kunnen functioneren, zowel thuis als op school?
- Zijn er verschillen waarneembaar tussen het tactiel functioneren van blinde en ziende kinderen en volwassenen?
- Bezitten blinde kinderen betere verbale geheugencapaciteiten in vergelijking met ziende kinderen om hun gebrek aan visuele input te compenseren?
Tactiel Profiel, de tastontwikkeling van blinde kinderen
Blinde kinderen zijn aangewezen op tast en gehoor. Ans Withagen heeft met de ontwikkeling van Tactiel Profiel een observatie-instrument ontwikkeld om vast te stellen waar de blinde kinderen staan in hun tastontwikkeling. In haar promotieonderzoek onderzocht ze de bruikbaarheid en kwaliteit van Tactiel Profiel. Blinde kinderen blijken de meeste voor het dagelijks leven bruikbare tasttaken perfect te beheersen. Withagen: “Bij Visio leren we kinderen veel op het gebied van voelen. Dat gaat verder dan het lezen van braille of het begrijpen van geografische kaarten. Een kind dat haar pop te eten geeft, moet wel weten waar het mondje zit en hoe je een lepel vasthoudt.”
Is de tast van blinde mensen werkelijk beter dan van zienden?
Vervolgens is de tast experimenteel onderzocht. Bij het onderzoeken van materiaaleigenschappen, zoals gewicht, vorm, textuur of volume gebruiken blinden precies dezelfde taststrategieën als zienden en zijn ze even nauwkeurig en snel. Het verbaasde Ans Withagen enorm dat kinderen die nooit hebben kunnen zien, niet beter zijn dan ziende kinderen in het op de tast verkennen van een onbekend en nieuw voorwerp.
Volwassen blind geboren mensen zijn niet beter, maar wél veel sneller en efficiënter dan ziende volwassenen in het op de tast verkennen van de exacte vorm van objecten. Ergens in de ontwikkeling van kind naar volwassene, vindt er dus een versnelling plaats in het op de tast herkennen van de vorm van objecten. We kunnen kinderen hier een gerichte training in gaan geven, zodat zij dit reeds op jongere leeftijd beheersen.
Beter werkgeheugen
Tenslotte is er onderzoek gedaan naar verbale geheugencapaciteiten van blinde kinderen. Met dit laatste gedeelte van het promotieonderzoek werd onderzocht of blinde kinderen hun gebrek aan visuele informatie mogelijk auditief compenseren. Het was al bekend dat blinde mensen een sterker beroep moeten doen op hun geheugen, omdat tastindrukken en geluid niet permanent aanwezig zijn. Bij tactiele informatie wordt een beroep gedaan op het geheugen, omdat het altijd op een sequentiële manier verkregen wordt; kleine brokjes informatie komen bij de tast na elkaar waarna de deelstukjes met informatie worden samengevoegd tot één geheel. De blinde kinderen bleken zowel op de kortetermijngeheugen taken als de werkgeheugen veel beter te presteren dan hun ziende klasgenoten. Dit geheugen trainen zij dus extra goed. Bijvoorbeeld als de leerkracht iets op het bord schrijft, moeten zij goed meeluisteren. Maar ook tijdens het tasten trainen ze het geheugen. “Wij zien een tafel in één blik, voor blinde mensen is dat een serie voelbewegingen achter elkaar. Ook bij braillelezen moet je onthouden wat je net gevoeld hebt – je hebt geen overzicht en kunt niet terugkijken. Voor het eerst heb ik kunnen aantonen dat niet alleen het kortetermijngeheugen maar ook het werkgeheugen van blinde kinderen beter ontwikkeld is dan van ziende leeftijdsgenoten.”
Aanleren van taststrategieën
Met de resultaten uit het onderzoek van Withagen voert Visio verbetering door in het onderwijs aan blinde kinderen. “Het onderzoek helpt ons om de kinderen betere taststrategieën aan te leren, want blijkbaar is het te trainen.”