Onderzoek: Kijktraining bij hemianopsie

Bij hemianopsie of halfzijdige gezichtsvelduitval is de linker- of rechterhelft van het visuele veld uitgevallen. Hemianopsie is vaak een gevolg van een hersenbloeding of herseninfarct, maar kan ook voorkomen na andere vormen van hersenschade. In veel gevallen hebben mensen met hemianopsie moeite om voldoende overzicht te krijgen van de omgeving waarin zij zich bevinden. Dit kan vooral problemen geven in mobiliteitssituaties zoals tijdens lopen en fietsen. Veel van deze mensen lopen sneller tegen obstakels aan of ze schrikken van fietsers of auto’s die ze niet hadden zien aankomen. Hierdoor kunnen of durven ze vaak minder goed zelfstandig over straat. Gelukkig worden steeds meer compensatietrainingen ontwikkeld. Hiermee kunnen mensen met hemianopsie de gezichtsvelduitval leren compenseren. Door continu grote oog- en hoofdbewegingen te maken richting het blinde deel van het gezichtsveld wordt het overzicht van de omgeving vergroot. Deze trainingen zijn echter nog onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd en nog nauwelijks beschikbaar in de revalidatie.

Doel

Het doel van dit onderzoek is de effecten van een kijkstrategietraining, bekend onder de naam IH-training, op de mobiliteit en zelfstandigheid van mensen met hemianopsie te onderzoeken. Daarbij worden ook gegevens verzameld over de gevolgen die hemianopsie voor het dagelijks leven heeft.

Opzet onderzoek

In het kader van het onderzoek wordt de kijkstrategietraining gegeven op locaties van Visio verspreid over het hele land. Zo hoeven cliënten voor de training zo weinig mogelijk te reizen. Om het effect van de training wetenschappelijk te kunnen vaststellen, zullen bij alle deelnemende cliënten vóór en ná de trainingsfase wetenschappelijke onderzoeksmetingen worden gedaan. Bij de helft van de deelnemende cliënten wordt tijdens de wachttijd voorafgaand aan de trainingsfase een extra meting gedaan, zodat de trainingseffecten vergeleken kunnen worden met een controlegroep die de training nog niet heeft gehad. De metingen vinden plaats in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en bevatten onder andere een aantal vragenlijsten, zoektaken en een mobiliteitstaak. Bij een aantal van deze taken worden de oogbewegingen geregistreerd met twee hele kleine camera’s die op een tafel geplaatst zijn. Een groep mensen zonder hemianopsie en zonder hersenletsel heeft dezelfde tests eenmaal uitgevoerd.

Resultaten

Een belangrijke bevinding binnen het onderzoek is dat de IH-training positieve effecten heeft op mobiliteitsgerelateerde activiteiten en participatie. Informatie links en rechts van de persoon wordt na training beter opgemerkt. Daarbij blijft er genoeg (of zelfs meer) aandacht over voor het uitvoeren van een gelijktijdige taak, zoals een gesprek voeren tijdens het lopen.

Belangrijkste conclusie(s)

Het onderzoek is beschreven in het proefschrift “Homonymous Hemianopia, Impact on Daily Life and the Effects of Scanning Training on Mobility”. Dit proefschrift heeft bijgedragen aan onze kennis over de invloed van hemianopsie op het dagelijks leven en in het bijzonder op de mobiliteit. Een overzicht van de literatuur over hemianopsie is nu beschikbaar en dit kan als naslagwerk of als startpunt voor verder onderzoek gebruikt worden. Het patiëntonderzoek heeft geresulteerd in een overzicht van de klachten die hemianopsie in het dagelijks leven geeft. Bovendien is de kennis over de gevolgen van hemianopsie voor autorijden vergroot. Belangrijk is ook dat er nu een wetenschappelijk onderbouwde trainingsmethode beschikbaar is voor het verbeteren van de dagelijkse mobiliteit. Hiermee draagt het proefschrift bij aan optimaliseren van de diagnostiek en behandeling voor mensen met hemianopsie, met als uiteindelijke doel om de dagelijkse mobiliteit, deelname aan de maatschappij en kwaliteit van leven te verbeteren.

Van het proefschrift “Homonymous Hemianopia, Impact on Daily Life and the Effects of Scanning Training on Mobility” is een Nederlandse samenvatting beschikbaar. De IH-training is in het voorjaar van 2020 erkend.

Lees meer over deze training op de site van Vilans

Literatuur

De Haan, G. A., Melis-Dankers, B. J. M., Brouwer, W. H., Tucha, O., & Heutink, J. (in revision). The effects of compensatory scanning training on mobility in patients with homonymous visual field defects: further support, predictive variables and follow-up. PloS One.

De Haan, G. A., Melis-Dankers, B. J. M., Brouwer, W. H., Tucha, O., & Heutink, J. (accepted for publication). Hemianopsie: gevolgen voor het dagelijks leven en de effecten van compensatietraining. Neuropraxis.

De Haan, G. A., Melis-Dankers, B. J., & Heutink, J. (2015). Autorijden met hemianopsie:
mogelijkheden en kansen. Tijdschrift voor Neuropsychologie, 10(3), 198-209.

De Haan, G. A., Melis-Dankers, B. J., Brouwer, W. H., Tucha, O., & Heutink, J. (2015). The effects of compensatory scanning training on mobility in patients with homonymous visual field defects: a randomized controlled trial. PloS One, 10(8), e0134459.
Gratis te verkrijgen via deze link

De Haan, G. A., Heutink, J., Melis-Dankers, B. J. M., Brouwer, W. H., & Tucha, O. (2015). Difficulties in daily life reported by patients with homonymous visual field defects. Journal of Neuro-Ophthalmology, 35, 259-264.

De Haan, G. A., Melis-Dankers, B. J., Brouwer, W. H., Bredewoud R. A., Tucha, O., & Heutink, J. (2014). Car driving performance in hemianopia: an on-road driving study. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 55, 6482-6489.

De Haan, G. A., Heutink, J., Melis-Dankers, B. J. M., Tucha, O., & Brouwer, W. H. (2014). Spontaneous recovery and treatment effects in patients with homonymous visual field defects: a meta-analysis of existing literature in terms of the ICF framework. Survey of Ophthalmology, 59(1), 77-96.

De Haan, G. A. Adviesrapport. Naar aanleiding van InZicht Hemianopsie, een onderzoeksproject naar het effect van de Compensatoire Scanningstraining (IH-CST) op de mobiliteit bij mensen met hemianopsie. Augustus 2013, uitgave Koninklijke Visio en Bartiméus.

Looptijd: 2009 - 2014
Status: onderzoek afgesloten en geïmplementeerd. Vervolg: promotie
Onderzoeker(s): Dr. J.H.C. Heutink en promovenda Gera de Haan
Financiering: Stichting InZicht