In 2021 is een project over psychologische behandeling voor volwassenen binnen visuele revalidatie gestart. Binnen visuele revalidatie kunnen cliënten ondersteuning krijgen bij praktische problemen rondom hun visuele beperking, maar ook bij psychosociale en psychische problemen. Een van de onderdelen van visuele revalidatie is de behandeling van psychische klachten.
Dit project heeft bijgedragen aan passende psychologische behandeling voor mensen met een visuele beperking en psychische klachten. Door dit project is psychologische behandeling die bij Koninklijke Visio wordt aangeboden meer onder de aandacht gebracht en zijn adviezen gegeven voor verbetering.
Ruim 30% van mensen met een visuele beperking ervaart psychische klachten
Een visuele beperking heeft een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven. Mensen met een visuele beperking en psychische klachten geven aan dat deze psychische klachten samenhangen met hun visuele beperking. Het gaat dan bijvoorbeeld om somberheid, angst, vastlopen in verliesverwerking en trauma.
In vergelijking met mensen zonder visuele beperking, komen psychische klachten vaker voor bij mensen met een visuele beperking. Zo ervaren 32% van de ouderen met een visuele beperking angst- of stemmingsklachten versus 12% goedziende ouderen.
Psychologische behandeling betekent veel voor cliënten. Onder andere in het vergroten van de kwaliteit van leven. Er is dan ook een grote behoefte aan psychologische behandeling voor mensen met een visuele beperking.
Psychologische behandeling bij Visio klein onderdeel en wisselend
Psychologische behandeling is nu nog een zeer klein onderdeel van visuele revalidatie bij Visio: in 2018-2019 volgden gemiddeld 218 cliënten per jaar psychologische behandeling, dit is 2% van het aantal cliënten wat visuele revalidatie volgt.
Voor sommige gedragswetenschappers is psychologische behandeling maar een klein onderdeel van hun taken.
Het aanbod aan psychologische behandeling is erg wisselend, per locatie of psycholoog, bijvoorbeeld de behandelmethode of duur van de behandeling. De psychologen geven ieder zo’n 4 tot 50 behandelingen per jaar.
Geestelijke gezondheidszorg versus visuele revalidatie
In de geestelijke gezondheidszorg is onbekendheid met visuele revalidatie in het algemeen en psychologische behandeling binnen visuele revalidatie in het bijzonder. Ook is weinig kennis en ervaring over de visuele beperking. Cliënten missen de aandacht voor de visuele beperking. Dit zorgt voor minder vertrouwen en het gevoel niet volledig serieus genomen te worden in de visuele beperking.
Hierom wordt bij Visio psychologische behandeling geboden aan cliënten tijdens hun revalidatietraject. Zij vinden het erg prettig dat er bij de psychologische behandeling binnen visuele revalidatie aandacht is voor de visuele beperking en alles wat daarbij komt kijken. Er wordt aandacht besteed aan verschillende aspecten, zoals aanpassingen in communicatie en gesprekruimte, maar ook is de visuele beperking een belangrijk thema in de behandeling.
Een verwijzing voor psychologische behandeling bij Visio komt vooral vanuit het multidisciplinaire team en zeer beperkt vanuit intake of verwijzer. Er is vaak sprake van verliesverwerking, depressieve klachten, angstklachten, persoonlijkheidsproblematiek en psychotrauma. De psychologische behandeling vindt vooral individueel plaats, door middel van cognitieve gedragstherapie, acceptance and commitment therapy, EMDR en schematherapie.
Formuleer visie op psychologische behandeling
De helft van de gedragswetenschappers* heeft een BIG-registratie**, voornamelijk als GZ-psycholoog***.
De psychologen hebben aangegeven wat zij nodig hebben om goede psychologische behandeling te bieden. Ook hebben ze suggesties aangedragen voor het verbeteren van psychologische behandeling binnen Visio. Zoals uitbreiding van psychologische behandelingen en het formuleren van een visie op psychologische behandeling.
Adviezen voor verbetering
Op basis van bovenstaande is geconcludeerd dat er een grote behoefte is aan psychologische behandeling binnen Koninklijke Visio. In 2023 zijn de uitkomsten van dit project gedeeld met belanghebbenden binnen Visio en is hun input opgehaald met betrekking tot de toekomst van psychologische behandeling binnen Visio. Op basis hiervan zijn de aanbevelingen vanuit het project verder aangescherpt. De aanbevelingen zijn:
- Breid het aanbod uit, zowel richting lichtere klachten (somberheid, angst) als richting meer complexe problematiek (persoonlijkheidsproblematiek, trauma, functionele visuele klachten). Dit past bij de stepped care dienstverlening die Visio levert. De juiste zorg, op de juiste plek, op het juiste moment. We willen dat alle cliënten van Visio psychologische behandeling kunnen volgen voor klachten gerelateerd aan de visuele beperking, zoals angst, somberheid en verliesverwerking. Cognitieve gedragstherapie en acceptance and commitment therapy zijn passende behandelmethoden bij deze klachten. De behandeling kan individueel aangeboden worden, maar ook als groepsbehandeling. Binnen Visio worden momenteel zorgprogramma’s opgesteld, onder andere voor psychologische behandeling. Hierin worden de uitkomsten en adviezen van dit project meegenomen. Psychologische behandeling kan ook uitgebreid worden naar andere doelgroepen (Kind & Jeugd en Visueel Verstandelijke Beperking) en domeinen (Onderwijs en Wonen & Dagbesteding)
- Zorg voor voldoende psychologen die goed gefaciliteerd worden in hun kennis en ervaring en in het aanbieden van psychologische behandeling, zoals voldoende gedragswetenschappers scholen, het oprichten van een landelijke vakgroep, het monitoren van behandelresultaten, een online community voor het delen van draaiboeken van groepsbehandelingen, aangepast behandelmateriaal en testmateriaal, het landelijk aanschaffen en delen van testmateriaal en het ontwikkelen van hybride zorg (combinatie van zorg op locatie en zorg op afstand).
- Verbeter samenwerking met geestelijke gezondheidszorg, zowel algemeen via PsyVisNet en Kennis over Zien als op cliëntniveau.
- Vergroot bekendheid over psychische klachten en psychologische behandeling intern en extern: verwijzers, (potentiële) cliënten informeren en bij intake meer aandacht voor mentale gezondheid
*De Gedragswetenschapper houdt zich bezig met onderzoek, diagnostiek en revalidatie (behandeling, begeleiding en advisering) op (neuro)psychologisch of (ortho)pedagogisch vlak. In dit project wordt gesproken over psychologen.
**Het BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) is een wettelijk, online en openbaar register. Alleen wie in het BIG-register staat, mag een beschermde beroepstitel voeren en mag de bij het beroep horende voorbehouden handelingen zelfstandig uitvoeren.
***De gezondheidszorgpsycholoog (gz-psycholoog) behandelt zelfstandig psychische stoornissen, problemen in de persoonlijke levenssfeer en de psychische aspecten die samengaan met lichamelijke ziekte, invaliditeit en handicaps.