Wat als je moeite krijgt met lezen? Mensen op straat minder goed herkent? Of rechte lijnen ineens krom lijken? Je denkt misschien dat dit hoor bij ouder worden. Net als wazig zien. Maar het kan ook maculadegeneratie zijn.
Maculadegeneratie is een van de meest voorkomende oogziektes bij mensen boven de 55 jaar. Hoe herken je deze oogaandoening? En is het ook mogelijk om maculadegeneratie te voorkomen?
Karin Littink, als oogarts werkzaam bij Rijnstate Ziekenhuis en bij Koninklijke Visio, deelt 10 belangrijke weetjes over maculadegeneratie.
1 Door maculadegeneratie neemt de gezichtsscherpte af
Maculadegeneratie is een beschadiging van het centrum van het netvlies – de macula. Dit is het belangrijkste deel van het oog, het deel waarmee je kijkt en dat verantwoordelijk is voor scherp zien. Bij maculadegeneratie veranderen de lichtgevoelige cellen (staafjes en kegeltjes) in de macula af, waardoor de gezichtsscherpte geleidelijk afneemt. Dit kan leiden tot wazig zien, vervormde beelden, waarbij rechte lijnen ineens krom lijken, of een vlek in het midden van het gezichtsveld.
2 Eén op de vier 60-plussers heeft maculadegeneratie
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een van de meest voorkomende oorzaken van slechtziendheid bij ouderen. In Europa heeft één op de vier mensen boven de 60 jaar deze oogaandoening. In 2023 kregen ruim 14.000 mensen in Nederland maculadegeneratie. Over het algemeen begint deze oogaandoening na het 55e jaar. Dit wordt leeftijdsgebonden maculadegeneratie genoemd.
3 Moeite met lezen? Vroege signalen herkennen is essentieel
Krijg je moeite met lezen, herken je mensen op straat niet meer, zie je een wazige vlek in het midden van je zicht of lijken rechte lijnen ineens golvend? Dan kunnen dit tekenen van maculadegeneratie zijn. Herken je deze signalen? En merk je dat je zicht snel slechter wordt? Neem dan contact op met je huisarts. Die kan een verwijzing geven naar een oogarts of specialistisch onderzoek laten doen.
4 Het verschil tussen droge en natte maculadegeneratie
Er zijn twee vormen maculadegeneratie: droog en nat.
Droge maculadegeneratie komt het meeste voor - bij 80% van de mensen die met maculadegeneratie te maken krijgt - en ontwikkelt zich langzaam. Op dit moment is er voor de droge variant geen effectieve medische behandeling beschikbaar. Wel kunnen gezonde voeding en voedingssupplementen (AREDS2 en omega3) helpen om de ogen in een zo goed mogelijke conditie te houden.
Bij de natte vorm van maculadegeneratie kan je centrale zicht heel snel verslechteren. Dit komt omdat er bloedvaatjes vocht of bloed lekken die de macula steeds verder beschadigen. Door snel ingrijpen van een oogarts kan het verloop van de aandoening bij deze variant meestal worden vertraagd. De behandeling bij natte maculadegeneratie bestaat uit injecties in het oog, met een medicijn dat de lekkende bloedvaatjes herstelt.
5 Laat bij klachten je ogen onderzoeken
Iedereen kan maculadegeneratie krijgen. Het je klachten bij het zien? Laat dan altijd je ogen onderzoeken. Dit kan in de meeste gevallen door een optometrist gedaan worden. Als het zicht niet met een bril verbeterd kan worden, dan kan een optometrist of de huisarts verwijzen naar een oogarts.
6 Gezonde voeding beschermt de ogen
Door erop te letten dat je bepaalde voedingsstoffen voldoende binnen krijgt, kun je oogaandoeningen zoals maculadegeneratie vertragen en wellicht voorkomen. De pigmenten die zo belangrijk zijn voor je zicht, worden namelijk niet door het lichaam zelf gemaakt. Het gaat dan met name om zink, luteïne en zeaxanthine. Deze stoffen zitten in alle groene groenten maar ook in gele paprika, maïs en eieren. En wortels? In wortel zit vitamine A. Dat is heel goed voor je ogen maar helpt niet speciaal tegen maculadegeneratie.
7 Autorijden met maculadegeneratie is soms nog mogelijk
Als je maculadegeneratie hebt, kun je in sommige gevallen toch nog autorijden, afhankelijk van wat je wel en niet ziet. Hierover kun je informatie inwinnen bij een expertisecentrum zoals Koninklijke Visio. Op basis van een oogonderzoek wordt je visueel functioneren in kaart gebracht. In een persoonlijk gesprek krijg je vervolgens een beeld van de (on)mogelijkheden en krijg je advies over het vervolg.
8 Beter zicht met meer contrast
Als je maculadegeneratie hebt, kun je vaak nog wel goed zien wat duidelijk afsteekt tegen de achtergrond. Het is dan handig om in huis en op je werk te kiezen voor sterke kleurcontrasten – zoals donkere borden op een lichte tafel of witte letters op een zwarte achtergronden. Hiermee worden dagelijkse dingen een stukje makkelijker. Gooi je bijvoorbeeld nog wel eens een glas water om? Koop dan een glas met opdruk, die zie je dit minder snel over het hoofd.
9 Roken vergroot de kans op maculadegeneratie
Uit onderzoek is naar voren gekomen dat maculadegeneratie vijfmaal zo vaak voorkomt bij mensen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken, of in het verleden hebben gerookt. Dit omdat de hoeveelheid beschermende antioxidanten in het lichaam afneemt door roken. Deze antioxidanten beschermen ook het netvlies. Het is dan ook de moeite waard om te stoppen met roken. Stoppen met roken is vaker succesvol als je er professionele hulp bij zoekt. De huisarts of een leefstijlcoach (via een leefstijlloket in een ziekenhuis) kunnen hierbij begeleiden. Er bestaan ook online mogelijkheden voor begeleiding bij stoppen met roken (www.ikstopnu.nl).
10 Sociaal leven, werk en hobby’s blijven mogelijk
Heb je zelf maculadegeneratie, of heb je mensen in je omgeving die dat hebben? Dan zie je dat er vaak veel aandacht is voor de medische informatie en behandeling, maar minder oog is voor de impact van de oogaandoening op het sociale leven, werk of hobby. De oogarts kan je ook doorverwijzen naar een expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen zoals Koninklijke Visio, of naar een revalidatiespreekuur in het ziekenhuis waar je meer informatie kunt krijgen over leven met maculadegeneratie. Heeft jouw lokale ziekenhuis geen spreekuur? Dan is rechtstreeks contact opnemen Visio ook mogelijk.
Expertisecentra zoals Visio bieden begeleiding en training in het omgaan met verminderd zicht, iets waar vanuit het ziekenhuis vaak minder aandacht voor is. Hierbij ligt het accent op de mogelijkheden die er wél zijn. Visio helpt je om de dingen te kunnen blijven doen die je belangrijk vindt, zodat je nog steeds volop kunt genieten van het leven. Daarnaast adviseert Visio over hulpmiddelen zoals loepbrillen, grootletterboeken, verlichting en spraaksoftware die het dagelijks leven makkelijker maken.
Meer informatie
https://kennisportaal.visio.org/
https://kennisportaal.visio.org/documenten/macula-degeneratie-wat-is-het-en-hoe-ga-je-ermee-o-1/
https://www.visio.org/expertise/oogziekten/maculadegeneratie/
https://oogfonds.nl/oogziekte/maculadegeneratie/wat-is-maculadegeneratie/
https://maculavereniging.nl/test-uw-zicht-met-het-amslerraster/