Hoe gaan mensen met een visuele beperking om met vriendschappen, liefde en relaties? In dit artikel komt deze omgang aan bod en gaan een maatschappelijk werker en ervaringsdeskundige in op het samenzijn, relaties en social interactie met en zonder visuele beperking.
Vriendschap en liefde beginnen met goed voor jezelf zorgen. Zoals Ralph Waldo Emerson zei: “De enige manier om een vriend te hebben is er één te zijn.” Mieke Douma, maatschappelijk werker bij Koninklijke Visio benadrukt dat dit ook geldt voor mensen met een visuele beperking. “Het is belangrijk om allereerst een vriend voor jezelf te zijn want als je goed voor jezelf zorgt, straal je dit uit naar anderen.” Tim, ervaringsdeskundige beaamt dit: “Door tevreden te zijn met jezelf, maak je het voor jezelf makkelijker om een goede vriend of partner te zijn. Het zorgt ook voor balans in relaties.”
Communicatie is het toverwoord
Communicatie is essentieel in elke relatie, en nog meer wanneer je met een visuele beperking leeft. Een visuele beperking kan de manier waarop iemand relaties aangaat beïnvloeden. Het kan moeilijk zijn om non-verbale signalen op te vangen of om jezelf zeker te voelen in sociale situaties. Denk hierbij aan gezichtsuitdrukkingen, een glimlach of het interpreteren van oogcontact. Tim vertelt: “Het missen van een glimlach vind ik een van de vervelendste dingen. Het kan ook lastig zijn, maar ik bespreek dit met de ander zodat er meer begrip ontstaat.”
In een relatie is het belangrijk om met elkaar te blijven praten. Mieke: “Praat erover met de ander en/of stel vragen. Wat heb je nodig van mij? Hoe kan ik je eventueel helpen? Ga het niet invullen voor de ander. Een netwerkbijeenkomst bij Visio kan in dat verband ook heel zinvol zijn, waarbij de naaste(n) van degene met een visuele beperking meer inzicht krijg(t)(en) in diens visueel functioneren en de impact die dat heeft op zowel praktisch vlak als emotioneel en sociaal gebied.”
“De sleutel tot een sterke relatie is wederzijds respect en open communicatie,” zegt Mieke Douma. “Door elkaars behoeften te begrijpen, kunnen relaties groeien en sterker worden.”
Sociale interactie
Oriënteren in grotere groepen of in een onbekende omgeving kan ook lastig zijn, waardoor je mogelijk borrels, feestjes, dansavonden of festivals overslaat of zelfs vermijdt. Dat is niet nodig. Tim neemt bijvoorbeeld altijd iemand mee naar een festival. Naar een borrel van familie en vrienden gaat hij wel alleen. “Mijn motto: ogen dicht en gaan. Ik houd dan rekening met waar ik ga zitten. Ik wil bijvoorbeeld de muur achter me hebben, niet midden in de groep gaan staan, een rustige plek vinden met als doel: een goed oriëntatiepunt te hebben en daarmee overzicht te houden.”
Een visuele beperking kan impact hebben op de energiehuishouding. Het is soms topsport bedrijven zoals Tim zegt. Hij vindt het daarom ook belangrijk om te werken aan zijn uithoudingsvermogen. Dit doet hij door te sporten en te bewegen. Tim: “Een bijkomend voordeel is dat je door te sporten mensen ontmoet. Sporten heeft dus eigenlijk een win-win situatie: het fitter worden én het ontmoeten van mensen.” Door mensen te ontmoeten, vindt sociale interactie plaats en worden op die manier ook relaties aangegaan.
Als Tim op pad gaat en een sociale activiteit gaat ondernemen, maakt hij ook wel gebruik van het openbaar vervoer of vervoersvoorzieningen, zoals de taxi. Tim: “Een voordeel van het reizen met vervoervoorziening is dat je energie bespaart. Die energie kan je dan weer in de sociale activiteit stoppen. Probeer het gewoon, en laat je niet ontmoedigen als het de eerste keren misgaat. Vaak kies ik ervoor met de taxi heen te gaan en met het openbaar vervoer terug; ik heb de terugreis dan zelf in de hand.”
Voor mensen die moeite hebben met sociale interactie, kunnen apps en platforms die gesproken tekst of braille ondersteunen een uitkomst zijn. Tim geeft aan dat hij verschillende apps gebruikt: “Ik maak gebruik van apps zoals Be My Eyes om hulp te krijgen. Veel technologie is nu toegankelijk, en dat maakt sociale interactie makkelijker.” Ook de inzet van ervaringsdeskundigen of een buddy kan helpen om de drempel voor sociale interactie te verlagen. Sporten is een andere manier om contacten te leggen. De Beweeggroep van Visio en andere sportverenigingen bieden mogelijkheden voor mensen met een visuele beperking om andere mensen te ontmoeten. Zo vertelt Tim: “Ik heb veel nieuwe vrienden gemaakt door hardlopen bij Running Blind en roeien bij Rowing Blind.”
Vindt u het lastig om nieuwe vrienden te maken? U bent niet de enige. Er zijn mogelijkheden om hierbij te helpen. Denk bijvoorbeeld aan een netwerktraining of het voeren van gesprekken met de maatschappelijk werker van Koninklijke Visio. Op die manier kan sociale interactie mogelijk wat gemakkelijker worden waardoor u ook gemakkelijker relaties aangaat, in welke vorm dan ook.
Relaties versterken: wat kunnen we doen?
Mensen met een visuele beperking kunnen moeite hebben met het vinden van een balans tussen zelfstandigheid en het vragen om hulp. Relaties kunnen versterkt worden door duidelijke communicatie en het creëren van een toegankelijke omgeving. Ook wordt een relatie versterkt door gezamenlijke activiteiten te ondernemen. Dit kunnen verschillende activiteiten zijn, denk bijvoorbeeld aan koken, tuinieren, boodschappen doen. Tim adviseert: “Vraag altijd of je partner hulp nodig heeft. Het is belangrijk om af te stemmen en je partner de ruimte te geven voor zelfstandigheid.” Naast de tip van Tim zijn er meer tips voor naasten, bijvoorbeeld op het platform Kennis over Zien: https://kennisoverzien.nl/kennis/communicatie
Maatschappelijk werkers van Koninklijke Visio kunnen hulp bieden door mensen aan te moedigen open te zijn over hun visuele beperking. Ook kunnen ze gesprekken aangaan met cliënten en hun naasten, om hen te begeleiden en hun relatie vooruit te brengen.