Braille is voor blinden, dacht ik altijd. Totdat mijn ogen een deel van de letters voor me niet meer konden thuisbrengen. En ik met een verdraaide nek zo ongeveer met mijn hoofd in mijn scherm moest kruipen om nog iets mee te kunnen krijgen van de geschreven woorden. Inmiddels denk ik er anders over en heb ik ervaren welke waarde braille voor mij als slechtziende heeft. De rust die ik ervaarde toen ik voor het eerst met mijn wijsvingers de braillepuntjes op papier voelde, was onbeschrijfelijk. Braille lezen geeft me rust én de mogelijkheid om weer zelfstandig te kunnen werken.
Lezen werd enorm frustrerend
Zes jaar geleden raakte de macula in mijn rechteroog beschadigd. Hierdoor kon ik met dat oog geen details meer zien of woorden lezen. Bij Koninklijke Visio in Nijmegen heb ik toen in een dag geleerd hoe ik al mijn instellingen op mijn computer kon aanpassen naar grootletter. Dit werkte goed totdat eind 2020 ook mijn linkeroog maculalittekens kreeg. Ik hield twee kleine beetjes zicht over, 12% in totaal, met “centraal” niets meer. Lezen werd een enorm frustrerende bezigheid. Vooral ook in mijn werk. Als zelfstandig ondernemer volg en bestudeer ik ontwikkelingen op het gebied van diversiteit en inclusie, met name op de werkvloer. Ik had een online workshop over vooroordelen op de werkvloer gemaakt die ik op de markt wilde brengen. Maar dat ging niet meer. Ik zag de gezichten niet meer en kon de computer alleen bedienen met mijn neus tegen het scherm geplakt.
Leren omgaan met mijn slechtziendheid
Ik zat met mijn handen in het haar en ben gelijk op zoek gegaan naar hulp. Wederom kwam ik bij Visio uit, ditmaal in Apeldoorn bij Het Loo Erf. Hier kon ik redelijk snel intensief gaan revalideren, meerdere dagen per week gedurende een half jaar. Het betekende niet dat mijn ogen weer beter werden, maar dat ik leerde omgaan met mijn slechtziendheid. Om volledig op eigen benen te staan en in mijn geval ook mijn bedrijfje weer voort te zetten.
Braille gaf me weer hoop
Er ging een wereld voor me open. Dit begon al bij mijn observatiedagen*, waar ik met de verschillende vaktrainers de doelen van mijn revalidatietraject besprak. Braille was daar een onderdeel van. Ik weet nog dat ik de ruimte van brailletrainer Kirsti Steur binnenkwam en dacht: oké, ik werk eraan mee, maar ik heb geen braille nodig, want ik ben niet blind! Maar de weldadige rust die ik voelde toen ik met de kussentjes van mijn wijsvingers het reliëf voelde op het oefenblad was enorm. Ook was ik trots op mezelf dat ik dat kon! In deze sessie nam ik waar hoe Kirsti notities maakte met zowel haar toetsenbord, met spraak ondersteund, als ook met een ander apparaat. Dit bleek een brailleleesregel te zijn. Het gemak en de snelheid, waarmee ze dit deed verbluften mij. Deze ervaring gaf me weer hoop. Zou ik dat ook kunnen leren, ging er door mijn hoofd?
Lezen en redigeren dankzij braille
Onderzoekend als ik ben, ging ik anderen die ook revalideerden bij Het Loo Erf vragen of zij braille aan het leren waren. Dat gold niet voor iedereen. Het verschil zat ‘m vooral in de leesbehoefte. De een had voldoende aan audio, waarbij alles voorgelezen wordt. Anderen wilden liever zelf de woorden voelen, zodat je ook weet hoe ze geschreven zijn. De schrijfwijze van een woord kun je immers niet horen. De mogelijkheid om je eigen geschreven teksten te lezen en te redigeren was voor mij een belangrijk argument om braille te leren. Daar lag immers mijn grootste frustratie.
Oefenen, heel veel oefenen
De keuze voor braille betekende een hele nieuwe taal leren. En dat was niet zo eenvoudig. Eerst de letters en meest gebruikte leestekens leren herkennen en lezen, en veel, heel veel oefenen. Ook met de braille typemachine. Hiermee druk je letters in dik papier, zodat je vingers en je hoofd ook op die manier het puntjesschrift onder de knie krijgen. Het moment dat lesboek één uit was, wist ik dat de weg naar lezen en schrijven weer open lag. Een absolute mijlpaal voor deze ongeduldige vrouw. Bovendien brengt braille lezen me rust, omdat ik niets anders kan doen dan me volledig concentreren op het braille lezen, bijna meditatief. Een soort blindfullness in plaats van mindfulness (deze term heb ik niet bedacht, hoor). Mijn leesalternatief is op mijn telefoon en dan 4 cm van mijn linker oog. Dat houd ik 10 minuten vol. Turen op mijn scherm probeer ik dus niet meer.
Weer zelfstandig werken dankzij braille
In overleg met brailletrainer Edwin Weterings ging ik al snel oefenen met een brailleleesregel. Dit apparaat zorgt ervoor dat de tekst op je beeldscherm wordt omgezet in braille, in samenwerking met een schermleesprogramma. Het gaat nog langzaam en ik zal nog heel veel meters moeten maken, voordat ik echt weer op snelheid ben met lezen en schrijven. Maar de combinatie van audio, blind typen en braille geven mij de mogelijkheid om weer zelfstandig te werken. En dat had ik een jaar geleden echt niet kunnen bedenken. * Dit zijn onderzoeksdagen, waarbij in kaart wordt gebracht wat de cliënt nog ziet en welke invloed dit heeft op het dagelijks functioneren. Vervolgens worden mogelijkheden, wensen en revalidatiedoelen geïnventariseerd op de verschillende levensgebieden. Na de observatiedagen volgt een advies over revalidatie bij Visio Het Loo Erf.
Lees meer op 4 januari: Wereld Braille Dag.
Reacties