U ziet ze regelmatig, van die uitstekende puntjes, bijvoorbeeld in de lift of op een pakje paracetamol. Braille, een leesvorm van voelbare puntjes. Hoe makkelijk of moeilijk is het om op deze manier te (leren) lezen? En welke rol heeft braille nog in ons digitale tijdperk waarin veel kan worden voorgelezen? Vragen waarvan ik, Alicia Neuteboom, medewerker advies bij Visio in Den Haag, me kan voorstellen dat ze bij u opkomen. Graag neem ik u mee in de wereld van het “braille lezen”.
Wie, wat, waar en waarom met braille
Braille bestaat uit zes voelbare puntjes, die het hele alfabet en daarmee woorden vormen. Als lezen door (ernstige) slechtziendheid erg veel inspanning vraagt en energie kost, dan kan braille uitkomst bieden. Ook is het te gebruiken als manier om thuis bijvoorbeeld de verschillende kruidenpotjes te onderscheiden. Bij Visio leert een deel van de kinderen op jonge leeftijd al braille lezen. Maar eigenlijk maakt leeftijd niet zoveel uit. Iedereen kan het leren! Er zijn ook hulpmiddelen die gebruik maken van braille: braille-typemachines, labelsystemen om voelbare (braille) etiketten te maken en brailleleesregels die de informatie van internet en e-mails omzetten in braille. En met behulp van “reglettes” kun je met een prikpen zelf documenten of notities in braille maken.
Marloes Lasker is een (fanatiek) braillelezer
Een braille-fan en verdediger van het belang van braille als leesvorm. Waarom?
Marloes is een boekenwurm, maar heeft een progressieve oogaandoening én gehoorbeperking. Dit bemoeilijkt het lezen. Luisterboeken en audio bieden veel slechtziende of blinde mensen mogelijkheden, maar haar helaas niet. Het luisteren naar gesproken boeken kost vanwege het gehoorverlies teveel energie. De reden waarom zij in 2003 besluit braille te gaan leren.
Ik hoef braille nu niet meer te ‘vertalen’ in mijn hoofd
Alle begin is moeilijk. Het braille alfabet uit je hoofd leren is nog niet zo lastig, maar de letters daadwerkelijk leren voelen kost enige oefening. Zoals met veel nieuwe dingen leren. Daarna is het vooral heel veel “kilometers maken” om er wat snelheid in te krijgen. Ik hoef nu braille niet meer te ‘vertalen’ in mijn hoofd. Dat gaat nu vanzelf. Dat maakt dat ik nu op kan gaan in het verhaal zelf en er niet meer over na hoef te denken. Ik lees boeken het liefst in papieren braille. Daarnaast heb ik een brailleleesregel die ik bijvoorbeeld kan aansluiten op mijn iPhone. Zo kan ik e-boeken in de iBooks app lezen met behulp van de brailleleesregel. Het is heerlijk om mijn bed een beetje rechtop te zetten, kussentje op mijn bovenbenen en mijn brailleboek erop, deken eroverheen. Zo kan ik in stilte met mijn ogen dicht lezen, zonder dat mijn handen koud worden.”
Marloes maakte zelf een filmpje over het lezen van braille.
Braille draagt bij aan zelfstandigheid
Louise de Groodt, zelfstandigheidstherapeut en braille instructeur bij Visio in Den Haag werkt nu 34 jaar samen met slechtziende en blinde mensen aan het behouden van hun zelfstandigheid. Braille heeft daarin een prominente plek gehad en nog steeds! Haar verhaal over braille:
“Het lezen van braille vraagt veel oefening. In de basistraining Maréchal leer je letters (per 4) herkennen en daarmee stap voor stap woorden te vormen. Houding en vingergebruik zijn heel belangrijk. Maar misschien helpt motivatie nog wel veel meer! Goed om te kijken waar je het voor wilt gaan gebruiken. Het lezen van 'dikke' boeken in braille kan heftig zijn. Voor een grote groep mensen is dit te vervangen door alternatieven zoals luisterboeken. Braille is heel goed toe te passen bij het maken van een boodschappenlijstje of telefoonboek en het merken van kruidenpotjes of CD’s."
"Ik heb een meneer begeleid die ik alleen de basis heb geleerd, zodat hij met braillespeelkaarten weer kon bridgen. Iedere braillelezer heeft zo zijn of haar eigen beweegredenen om braille te leren. Minder op zicht hoeven doen en daardoor meer energie overhouden, het woordbeeld behouden (“hoe schrijf je dat?”) of als aanvulling op andere leesvormen. Op het werk kan het snelheid (terug) brengen in het uitvoeren van werkzaamheden. Voor doofblinden is het een van de weinige middelen om te communiceren. Eigenlijk is braille een toevoeging voor iedereen met een visuele beperking die zelfstandigheid wil behouden."
De toekomst
Kortom, braille kan het leven verrijken van iemand die blind of slechtziend is ook in onze tijd vol digitalisering! Braille is met haar tijd meegegaan en gaat verder dan het lezen van boeken. De toepasbaarheid loopt uiteen: bij het huishouden, zoals koken, mobiliteit bijvoorbeeld bij het uitwerken en lezen van routes en in de communicatie. Denk aan de post en computergebruik. Wel is duidelijk dat braille leren en het onderhouden veel tijd vraagt. Visio heeft op maandag 4 januari, Wereld Braille Dag*, de Zelfstudie braille gelanceerd. Met deze zelfstudie kunnen zeer slechtziende en blinde mensen in hun eigen omgeving en in eigen tempo braille leren. De studie kan ook dienen om bestaande kennis op te frissen en is eveneens geschikt voor mensen uit de omgeving van braillegebruikers. Visio en mede-initiatiefnemer Vereniging Onbeperkt Lezen sluiten met de zelfstudie aan op een langgekoesterde wens van laatblinde en zeer slechtziende mensen om op een laagdrempelige manier braille te leren. Zij willen daarbij zelf regie hebben over hun traject.
*Om de geboortedag van Louis Braille te herdenken, is 4 januari uitgeroepen tot Wereld Braille Dag. Met dit initiatief is er jaarlijks publieke aandacht voor het bijzondere schrift. Dankzij Louis Braille hebben duizenden zeer slechtziende en blinde mensen over de hele wereld toegang tot informatie en de mogelijkheid om te communiceren. Koninklijke Visio onderstreept het belang van dit tastbare schrift.
Reacties