We zitten online om tafel met drie Ambulant Onderwijskundige Begeleiders van Visio Onderwijs Zuid. Een gesprek met Birgit Jungblut, Yolanda Hol en Toke Domenie. Ze begeleiden slechtziende en blinde leerlingen in het basisonderwijs en in het speciaal onderwijs. En dat doen ze nu online. Zelfs het braille leren gaat nu op afstand. Dat is zeker niet ideaal en eenvoudig, maar het lukt toch. Ook in deze tijd, een perspectief voor ieder kind.
Van 1.500 kilometer per week naar achter de laptop
Birgit: “Normaal rijd ik gemiddeld 1.500 km per maand om mijn leerlingen en hun scholen te bezoeken in de regio Den Bosch-Sittard. Ik begeleid de leerling, heb gesprekken met de leerkracht en ouders en geef advies. Een hele afwisselende baan met diverse contacten. Nu zitten we thuis de hele dag achter de laptop te mailen, (beeld-)bellen en appen met reguliere scholen, ouders, leerlingen, collega’s van AOB en R&A. We geven zelfs videolessen aan brailleleerlingen.”
Toke: “Er zijn zoveel verschillende leerlingen die we begeleiden. Zo geef ik nu een blind jongentje van 5 jaar onderwijskundige begeleiding in groep 2 op een basisschool in Limburg. We begonnen aanvankelijk met leesonderwijs in het brailleschrift.”
Birgit: “Ik adviseer ouders en leerkrachten hoe ze het thuisonderwijs zo goed mogelijk kunnen vormgeven met hulpmiddelen. Ook begeleid ik een ernstig slechtziende jongen uit groep 6. Hij leert dit schooljaar braille. Via Microsoft Teams hebben we beeldcontact en zie/hoor ik hoe zijn leestempo vordert. We doen tastoefeningen en brailleeropdrachten. Ik stuur hem in zwartdruk per mail een opdracht met vragen en hij brailleert de antwoorden op een later moment op zijn Perkins-brailleermachine. Ook krijgt hij braillespelletjes die ik verzin, zoals een lentememory.”
Yolanda: “De eerste week toen de scholen gesloten waren, zat ik thuis en dacht: wat nu? Iedereen was zoekende; scholen, begeleiders. De meeste van mijn leerlingen zijn beginnende brailleleerlingen en hoe moest dát dan? Ik kan toch niet online braillelessen geven? Daarnaast had ik vlak voor de sluiting van de scholen alle braillespullen opgeruimd in het depot en niets meer thuis. Toch ben ik begonnen met Zoom. En de leerlingen reageerden zo enthousiast. Ik moest de puntjes nauwkeurig en duidelijk benoemen en kon zien wat de leerling deed. Bij een leesboekje nam ik een foto van de bladzijde uit het zwartdrukboekje via het scherm en kon ik ook meelezen. Zo begeleid ik alle brailleleerlingen op afstand. De leerling binnen het VO begeleid ik telefonisch.”
Vingerzetting corrigeren bij contact op afstand is een uitdaging
Toke: “De dagen zijn nu compleet anders. Geen persoonlijk contact kan eigenlijk niet binnen ons werk. Want wat ik vooral doe is blinde leerlingen observeren, stimuleren, aanmoedigen en uitdagen.
Birgit: “Ja, zo is het helemaal. Bij contact op afstand mis ik het lichamelijke contact. Ik kan de vingerzetting niet corrigeren door hem dat te laten voelen. Dat moet nu via beeld en praten.”
Toke: “Want handen sturen, corrigeren of helpen is belangrijk om de juiste manier van tast aan te leren. Nu doe je dat alleen via het gehoor en soms met behulp van een ouder. Maar ik heb er geen “grip” op, kan niet op beeld goed observeren wat wel en niet goed gaat tijdens bijvoorbeeld het “tastend lezen”. En dit is zo belangrijk om later tempo te kunnen maken. Ook het contact met anderen binnen het onderwijs is nu anders. Nu communiceer ik vooral met ouders. Zij “vervangen” de leerkrachten nu deels, voor zover dat gaat.”
Birgit: “De hele dag achter een scherm zitten is vermoeiend. Ik mis de afwisseling die normaal in mijn werk zit.”
Intensiever contact met ouders
Birgit: “Positief is dat we met zijn allen proberen het werk zo goed mogelijk te blijven doen. We houden de lijntjes kort en zoeken het contact. We laten zien creatief te zijn, wendbaar, leren de digitale middelen beter in te zetten, nemen initiatieven tot diverse werkgroepen waar we lang niet aan toe zijn gekomen. Ik zie nu nog beter de kracht en de saamhorigheid van het team AOB.”
Toke: “Dat ouders nu ervaren hoe hun kinderen leren en waar ze wel of geen moeite mee hebben is absoluut winst. Sommige ouders geven aan nu beter te begrijpen wat hun kind (op school) nodig heeft. Je hebt meer persoonlijk contact met je leerling en het gezin waar hij deel vanuit maakt. Je zit (op afstand) bij hen aan tafel. Maar alles kost wel meer energie en afstemming.”
Birgit: “Moeilijk is het bij anderstaligen, waarbij de ouders niet kunnen lezen met hun kind, of als er geen laptop thuis beschikbaar is voor de leerling. Het is lastig deze ouders te informeren en de kinderen te motiveren. Ik zie soms geen oplossingen voor opgelopen achterstanden.”
Hoe gaan de leerlingen ermee om?
Birgit: “Als ouders helpen en structuur bieden, buiten in de tuin gespeeld kan worden, de leerling deels zelfstandig zijn werk kan doen, zijn er leerlingen die de huidige situatie fijn vinden. Vaker hoor ik echter dat ze de structuur van school en de aandacht van de leerkracht, maar ook hun vriendjes en bijvoorbeeld voetbalclub missen.”
Yolanda: “En blinde kinderen maken nu moeilijker contact met ziende klasgenoten.”
Toke: “Ik geloof dat mijn brailleleerling het wel fijn heeft zo thuis. Hij heeft net een zusje gekregen en is daar nu dichterbij betrokken. Soms moeten we even wachten met de brailleles, want dan huilt ze. “Oh speentje kwijt”, zegt hij dan.”
Nu kan ik toch lesgeven als ik straks tijdelijk niet mobiel ben!
Yolanda: “Het is een hele andere manier van lesgeven, maar erg leuk! Ik moet zeggen dat ik het helemaal geen probleem vind zo te werken. Via Teams of Zoom heb je toch het gevoel dichtbij iedereen te zijn. Het grappige is dat ik me realiseerde dat als ik geopereerd moet worden aan mijn ogen en geen auto mag rijden, ik dus wel zo kan begeleiden. Dat had ik van tevoren niet kunnen bedenken.”
Toke: “Ik leef nog een beetje in een “onwerkelijke wereld”. Ik word wel creatief uitgedaagd. Zo brailleer ik thuis oefeningen en stuur deze per braillepost op. En het is nog gratis ook, geweldig toch? Collega’s die ook brailleleerlingen begeleiden, delen met elkaar via Teams wat iedereen bedenkt. Samenwerken met deze groep AOB’ers is heerlijk. Zo heeft een collega een filmpje opgenomen hoe je papier in een Perkins (brailleermachine) draait. Een moeilijk werkje voor een leerling. En we hebben nu het idee opgevat dat we later, na de coronacrisis, meer professionele filmpjes over allerlei braille-gerelateerde handelingen laten maken.”
Birgit: “Ik probeer zelf de positieve kant te zien van de nieuwe dingen die we ontwikkelen, de tijd die we hebben voor verdieping en leeswerk. Maar ik mis het contact met mijn leerlingen en het naar buiten gaan.”
Koffiepauze buiten in de zon
Birgit: “Mijn thuiswerkplek is aan de laptop op de keukentafel. Mijn man en oudste zoon werken boven. Hij is student en woont nu tijdelijk thuis. Dat is gezellig, maar ook wennen voor ons allemaal. Mijn andere twee kinderen, pubers, werken vaak beneden. Dat is soms hectisch, iedereen werkend in Teams met oortjes in, maar gelukkig laat internet ons niet in de steek. Ik geniet van een koffiepauze buiten in de zon, de lunch samen en ’s avonds samen eten. Voorheen moest er altijd wel iemand naar zijn baantje of de voetbalclub, werd ik gevraagd om te rijden en aten we vaak na elkaar. Ook thuis is er nu meer rust en saamhorigheid.”
Toke: “Het is vermoeiend en ik ben ook bezorgd hoe het werk zich na de crisis gaat ontwikkelen. Heel de dag achter een beeldscherm of met mobiel in de hand zijn niet de handelingen waar ik blij van word. Maar ik ben wel trots dat het werk toch doorgaat. En dat kan alleen omdat je collega’s en leerlingen vooraf aan de crisis goed hebt leren kennen. De échte ontmoeting is een pré om nu zo even te moeten werken. Maar laat ik duidelijk zijn: ik prefereer live werken’ ver boven werken op afstand.”
Birgit: “Belangrijk is het positieve te blijven zien in deze onwerkelijke periode. Ik denk dat we er bewuster en krachtiger uit gaan komen.”
Reacties