Op woensdag 17 april introduceert Koninklijke Visio twee unieke nieuwe leermethodes, “Ik en Rik” en “Teken mee”, gericht op het gestructureerd ontwikkelen van specifieke vaardigheden bij jongere kinderen met een zeer ernstige visuele beperking. Losse lesmaterialen bestonden al wel, meer complete leermethodes waren eerder nog niet beschikbaar.
Deze leerwegen helpen blinde kinderen op gestructureerde wijze bij hun ruimtelijke oriëntatie, en leren hen vaardigheden op het gebied van fijne motoriek, coördinatie tussen beide handen, tastontwikkeling, taalbegrip, geheugen, taststrategie, taakgerichtheid en werkstrategie.
Ik & Rik
“Ik en Rik” is ontwikkeld omdat begeleiders in de praktijk merkten dat de ontwikkeling van de ruimtelijke oriëntatie van blinde kleuters niet vanzelf gaat. Ziende kleuters leren vaak door imitatie, blinde kleuters missen deze manier van leren. Vraag een blinde kleuter bijvoorbeeld om op zijn tenen te gaan staan, en hij of zij zet de ene voet boven op de andere.
Doel van de leerweg “Ik & Rik” is om het lichaamsbesef en ruimtelijk inzicht te vergroten van kinderen met een ernstige visuele beperking in de leeftijd van 4 - 7 jaar. Dit zijn kinderen die voor hun toegang tot informatie voornamelijk zijn aangewezen op de tast. Met deze methode leren kinderen spelenderwijs om – vanuit henzelf als referentiekader – de wereld te ontdekken, en krijgen zij begrippen als op, naast en voor aangeleerd.
Leerling voelt de boerderijdieren uit “Ik & Rik”
De “Ik & Rik” materialendoos bevat specifiek ontwikkelde materialen om de lessen te geven, waaronder bijvoorbeeld handpop Rik, waarbij elke les wordt gestart met een “RikRap”.
Leerling met handpop Rik uit “Ik & Rik”
Zoals cabaretier
Vincent Bijlo zo treffend verwoordt, in zijn voorwoord voor “Ik & Rik”: “Toen ik zelf een kleuter was, dat was ongeveer in 1970, Na Christus, dat wel, toen dacht men nog niet zo na over het ruimtelijke inzicht van blinde kinderen. Ik tastte maar wat ongestructureerd rond, daar kwam het eigenlijk op neer. Als ik toen Ik was geweest en ik had Rik gehad, dan was mijn ontwikkeling denk ik veel sneller gegaan.”
Cabaretier Vincent Bijlo
Deze leerweg kan beschouwd worden als een voorloper op de methodiek “
An & Jan”, een methode die in 2018 door Koninklijke Visio werd ontwikkeld en die blinde kinderen helpt sneller, effectiever en zelfstandiger topografische kaarten te laten lezen.
Teken mee
“Teken mee” is een gestructureerde leerweg om blinde kinderen te leren tekenen en is ontwikkeld door Koninklijke Visio samen met
Bartiméus. Deze expertise organisatie wil er voor zorgen dat mensen die slechtziend of blind zijn het leven kunnen leiden dat bij hen past. Een dergelijke leerweg was eerder nog niet voorhanden, waardoor leerlingen afhankelijk waren van de begeleider of leerkracht en/of het aanbod van tekenmaterialen op school als het gaat om het aanleren van deze vaardigheden.
“Teken mee” is een multimodaal programma voor kinderen vanaf de kleuterleeftijd tot 11+ jaar. Via onder andere liedjes, rijmpjes en sonificatie – waarbij bijvoorbeeld de richting van lijnen beluisterd kan worden – krijgen leerlingen nieuwe uitdrukkingsvaardigheden aangereikt. Op basis van acht basislijnen en drie basisvormen leren kinderen ieder beeld om zich heen tekenen. Een taal die de leerlingen zelfstandig kunnen toepassen in een tekening, die zowel visueel als tastbaar te herkennen is. Leerlingen maken hierbij gebruik van speciale tekenborden, waarop getekende lijnen ook voelbaar zijn.
De 8 basislijnen en 3 basisvormen uit “Teken mee”
Maar de leerweg heeft nog een ander
doel. “Het op een gestructureerde manier benaderen van het maken van een tekening draagt direct bij aan de ruimtelijke ontwikkeling van de leerling, maar ook aan het inzicht bij ziende mensen hoe blinde mensen de wereld ervaren”, vertelt dr.
Ans Withagen, projectleider en orthopedagoog/GZ psycholoog, Koninklijke Visio Onderwijs. “Kijk naar de wijze waarop een blinde tekenaar een boom tekent. De wortels en de schors van de stam, beide goed voelbaar vanaf de grond, worden gedetailleerd getekend. Maar hoe de rest van de boom eruit ziet, kan niet worden afgevoeld. Een conclusie kan zijn dat we, als onderdeel van de les, naar het bos moeten gaan om een omgevallen boom te kunnen voelen. Op deze manier geven we blinde kinderen nog beter inzicht in de wereld om hen heen.”
Foto rechts: Dr. Ans Withagen, projectleider en orthopedagoog/GZ psycholoog, Koninklijke Visio Onderwijs
Bijschrift: Boom getekend door een blinde (links) en een ziende (rechts) tekenaar
Beschikbaarheidlesmaterialen
De lesmaterialen voor “Ik & Rik” en “Teken mee” worden momenteel uitgereikt aan alle scholen van Koninklijke Visio verspreid over Nederland. De eerste lessen op basis van deze leerwegen starten direct na de introductie.
Parallel in praktijk brengen
Beide leerwegen kunnen parallel in de praktijk worden toegepast, samen met andere methodes die al eerder zijn ontwikkeld, zoals
Tactiel Profiel, ontwikkeld door Koninklijke Visio, een observatie instrument om het tactiel functioneren, oftewel de tastontwikkeling van kinderen met een ernstige visuele beperking in kaart te brengen, en de leerweg
3D-2D, ontwikkeld door Bartiméus en Koninklijke Visio, die blinde kinderen helpt 3D-concepten te vertalen naar een 2D-wereld.